РУС
- Адрес райисполкома:
- 231969, г. Свислочь, пл. К.Маркса, 4
-
Режим работы:
- Электронная почта:
- isp@svisloch.gov.by
- Телефон: 8-(01513) 7-71-73
- Факс: 8-(01513) 3-37-26
15.09.2025
«Я ўсё жыццё шукаю тату». Кранальная гісторыя Ніны Бандысік
Спяшаюся ў чарговы дом, дзе жыве даўно пасівелая бабуля, якая за амаль дзевяць дзясяткаў гадоў не можа адпусціць ад сябе маленькую дзяўчынку Ніначку з тонкімі коскамі, дзяцінства якой пакалечыла, параніла вайна. І раны тыя не загояцца, пакуль будзе біцца сэрца. Па сённяшні дзень яна не можа глядзець фільмы пра вайну, уздрыгвае ўсім целам ад гучнага голасу, грукату, не кажучы ўжо пра выстралы ці выбухі на экране тэлевізара. Той дзіцячы страх не здолелі выветрыць гады, ён увабраўся у кожную яе жылачку, кожную клетачку. Я ўжо чула аднойчы ад такой жа бабулькі, што дзіцячы страх не параўнальны ні з чым. Усім нам, хто нарадзіўся пад мірным небам, ніколі не зразумець тых, хто перажыў вайну, нават калі мы пераглядзім усе фільмы, перачытаем усе кнігі і падымем усе архіўныя дакументы. Але наш абавязак ПАМЯТАЦЬ, што гэта БЫЛО! Каб больш ніколі не зведалі такога страху нашы дзеці, унукі, праўнукі. Я зноў і зноў стукаю ў дзверы даўно пасівелых бабуль і дзядуль – маленькіх сведак вялікай вайны.
З-за моста ехалі матацыклы
Ніначка Баброва (Ніна Іванаўна Бандысік) нарадзілася 30 ліпеня 1937 года ў вёсцы Антонаўка Церахавіцкага раёна Гомельскай вобласці за 3 гады 10 месяцаў і 22 дні да вайны.
– Мне няпоўныя чатыры гады было, калі вайна пачалася, – пачынае свой горкі аповед бабуля Ніна. – А вось закрыю вочы і бачу, як праз мост едуць на матацыклах немцы. Я тады ў бабулі была ў вёсцы Макаўе. За мастом – вёска Чарацянка, гэта ўжо на ўкраінскім баку. Матацыклы стракаталі так страшна, і немцы ўсе ў чорным, з каскамі на галавах, з бляхамі на грудзях. Ехалі і ехалі, канца не было тым матацыклам.
Размясціліся ў вёсцы, кухню паставілі, есці там сабе варылі. Пах стаяў на ўсё сяло. Мы, дзеці, хоць і баяліся, але беглі туды паглядзець. Памятаю хлеб у іх быў такі цаглінкамі і канфіцюр яблычны ў бляшаных баначках. Яны елі, а мы паглядалі і зайздросцілі. Так хацелася хоць лізнуць таго канфіцюру, мы ж такога не бачылі, не тое што спрабавалі. Бабуля ганяла нас, крычала, каб мы туды не хадзілі, але нас усё роўна цягнула да той кухні. Дзеці, што там казаць…
Мама забрала мяне ад бабулі ў Антонаўку. Сястрычка мая Дзіяна памерла. Ёй два гадочкі было толькі. І тут нашаму тату прыйшла павестка з ваенкамата. Ніколі не забуду, як ён адыходзіў. Аглянуўся, памахаў нам рукою і пайшоў. Назаўсёды…
Агонь да неба стаяў
Ніна Іванаўна выцірае рукою набеглыя слёзы і працягвае:
– Мы з мамай удваіх засталіся. Мама плакала ўкрадкаю, але я бачыла і плакала разам з ёю. Вельмі сумавалі без таты. Ён такім добрым быў, я па сёння памятаю яго рукі, як ён мяне на плячах насіў…
Многія з нашага сяла ў партызаны падаліся. Неяк яны забілі немца і павесілі на таполі за сялом. Фашысты проста звар’яцелі. Аднаго разу позна вечарам прыйшоў да нас солтыс. Сказаў, каб мы ўцякалі ў лес, бо немцы заўтра будуць вёску паліць. І мы пабеглі. Другія вяскоўцы таксама беглі, але не ўсе. Можа, не ўсіх папярэдзіў той солтыс, а, можа, хто не прыслухаўся да яго слоў, хто цяпер ведае. Раніцай немцы наехалі і спалілі вёску. З лесу было відаць вялізнае полымя, чорным дымам зацягнула ўсё неба. Тых, хто быў у хаце, не выпускалі. Людзі, якія не паспелі ўцячы, згарэлі зажыва ў сваіх дамах. 103 хаты з дымам пайшлі. Толькі тры ўцалелі.
Мы ў зямлянцы жылі ў лесе. Голадна было, дзеці малыя плакалі, есці хацелі, дадому прасіліся. А ісці ж няма куды, усё згарэла. І вось цуд адбыўся: да нас наша кароўка прыйшла. Сама. Ніхто не прыганяў. Як яна знайшла нас у лесе, невядома, але менавіта тая кароўка нас ад голаду ўратавала. Мама даіла і ўсіх дзяцей, якія з намі ў лесе былі, малаком паіла.
Потым людзі вырашылі вярнуцца на папялішчы. На ўсю вёску адзін дзед Даніла з намі застаўся. Ён разбіраў печы, якія засталіся на месцы згарэлых дамоў, дапамагаў будаваць зямлянкі. У нашай жылі трое дзяцей і дзевяць дарослых. Голадна было вельмі. Увесь час пачуццё голаду. Нават калі з’ясі якую бульбіну падгніўшую, праз хвіліну зноў голад сціскае проста абцугамі. А мала таго, пачалі людзі хварэць тыфам, дзеці – скарлацінай. Я падхапіла адразу дзве хваробы. Ніхто не думаў, што выжыву. Беспрытомнай ляжала, нада мной жанчыны ўжо свечкі палілі і маліліся. Але мама нейкім цудам дабыла лякарства, і я выжыла. Занава вучылася хадзіць. Не спыніўся тады мой гадзіннік жыцця, відаць, для чагосьці патрэбна была на гэтым свеце.
…Памятаю, як мама атрымала пахаванку. Як яна галасіла! Божачка, хіба такое забудзеш?! І я плакала, не магла паверыць, што нашага таты больш няма на свеце.
Калі немцы адступалі, таксама страшэнныя баі былі. Людзі зноў у лесе хаваліся. Дык, паверыце, дрэвы трэсліся ад выбухаў, ад страляніны. Танкі ішлі – зямля гудзела. Шмат тады палягло і нашых, і фашыстаў. Жанчыны з вёскі закопвалі іх, бо баяліся, каб зноў тыф не пачаўся ці другая якая зараза не прычапілася да людзей. Лета ж, смрод стаяў страшны ад пакойнікаў.
Раслі дамы на папялішчах
У 1946-м у мяне з’явіўся айчым. Стала трошкі лягчэй жыць. Ён быў вельмі добрым, любіў і шкадаваў мяне, як родную дачушку. Часам родныя бацькі так не адносіліся да сваіх дзяцей, як ён да мяне. Айчыма назначылі старшынёй калгаса. Людзі ў сяле паважалі яго.
На месцы папялішчаў выраслі новыя дамы. Жыццё прадаўжалася. Мама нарадзіла яшчэ пяцёра дзяцей. Я ў іх галоўнай нянькай была. Але мяне не засмучала гэта. Я вельмі любіла малых, і яны мяне. Можа таму мне і захацелася вывучыцца на настаўніцу і вучыць менавіта маленькіх?..
Яна не губляе надзею
Пасля сямі класаў Ніна паступіла ў Гомельскае педагагічнае вучылішча. На размеркаванні будучы педагог папрасілася ў Гродзенскую вобласць. Чаму? Бо бацькавы сляды згубіліся недзе ў нашых краях.
Сусед неяк сказаў маці, што сядзеў разам з ім у ваўкавыскім лагеры для ваеннапалонных. Распавядаў, што іх ганялі ў пушчу нарыхтоўваць лес і некаторыя палонныя змаглі ўцячы. Магчыма, і Нінін бацька.
Пазней Ніна даведалася, што сярод партызанаў быў Іван Баброў. І вельмі спадзявалася, што гэта ён, яе бацька. Але на гэтым весткі і прапалі. Так па сёння не ведае Ніна Іванаўна, дзе знайшоў свой апошні прытулак яе самы родны чалавек, але усё ж не губляе надзеі. Ёй вельмі хочацца хоць што-небудзь даведацца пра яго лёс.
У акружэнні дзяцей
З дыпломам у руках малады педагог Ніна Баброва прыехала ў наш раён і ўладкавалася ў Гарнастаевіцкую школу настаўніцай пачатковых класаў. Кожны дзень ішла на працу з задавальненнем, любіла дзяцей, а тыя плацілі ёй шчырай узаемнасцю.
У хуткім часе сустрэла свайго суджанага – Мікалая Бандысіка, вяселле згулялі ў 1957-м. Нарадзіліся одно за другім трое дзетак: Сяргей, Іван і Галіна. Яны даўно выраслі, звілі свае гнёзды, нарадзілі сваіх дзцей. У бабулі Ніны ўнук і чатыры ўнучкі, тры праўнукі і адна праўнучка. Усе яны частыя госці ў Гарнастаевічах, дзе чакае любая матуля, бабуля. Унукі, пакуль былі малыя, дык усё лета, усё канікулы бавілі ў вёсцы. Зараз прыязджаюць па выхадных і ў водпуск. А дзеда Міколы няма на свеце ўжо 35 гадоў. На жаль, не паспеў пацешыцца ўнукамі, праўнукамі.
Ніна Іванаўна больш за сорак гадоў адпрацавала ў школе, была і застаецца ў вёсцы паважаным чалавекам, добразычлівай вяскоўкай, добрай гаспадыняй.
Вось толькі хваробы з кожным годам усё больш далягаюць, сон па начах не ідзе. Калі і засне на гадзінку-другую, зноў прыходзіць вайна. Грахочуць матацыклы і полымя ўстае над роднай вёскай да неба.
І чым больш гадоў намотвае клубок жыцця, тым часцей прыходзяць такія сны. Вайна не адпускае ад сябе бабулю Ніну і маленькую дзяўчынку Ніначку з тонкімі коскамі.
Ядвіга КОБРЫНЕЦ
Фота аўтара
З-за моста ехалі матацыклы
Ніначка Баброва (Ніна Іванаўна Бандысік) нарадзілася 30 ліпеня 1937 года ў вёсцы Антонаўка Церахавіцкага раёна Гомельскай вобласці за 3 гады 10 месяцаў і 22 дні да вайны.
– Мне няпоўныя чатыры гады было, калі вайна пачалася, – пачынае свой горкі аповед бабуля Ніна. – А вось закрыю вочы і бачу, як праз мост едуць на матацыклах немцы. Я тады ў бабулі была ў вёсцы Макаўе. За мастом – вёска Чарацянка, гэта ўжо на ўкраінскім баку. Матацыклы стракаталі так страшна, і немцы ўсе ў чорным, з каскамі на галавах, з бляхамі на грудзях. Ехалі і ехалі, канца не было тым матацыклам.
Размясціліся ў вёсцы, кухню паставілі, есці там сабе варылі. Пах стаяў на ўсё сяло. Мы, дзеці, хоць і баяліся, але беглі туды паглядзець. Памятаю хлеб у іх быў такі цаглінкамі і канфіцюр яблычны ў бляшаных баначках. Яны елі, а мы паглядалі і зайздросцілі. Так хацелася хоць лізнуць таго канфіцюру, мы ж такога не бачылі, не тое што спрабавалі. Бабуля ганяла нас, крычала, каб мы туды не хадзілі, але нас усё роўна цягнула да той кухні. Дзеці, што там казаць…
Мама забрала мяне ад бабулі ў Антонаўку. Сястрычка мая Дзіяна памерла. Ёй два гадочкі было толькі. І тут нашаму тату прыйшла павестка з ваенкамата. Ніколі не забуду, як ён адыходзіў. Аглянуўся, памахаў нам рукою і пайшоў. Назаўсёды…
Агонь да неба стаяў
Ніна Іванаўна выцірае рукою набеглыя слёзы і працягвае:
– Мы з мамай удваіх засталіся. Мама плакала ўкрадкаю, але я бачыла і плакала разам з ёю. Вельмі сумавалі без таты. Ён такім добрым быў, я па сёння памятаю яго рукі, як ён мяне на плячах насіў…
Многія з нашага сяла ў партызаны падаліся. Неяк яны забілі немца і павесілі на таполі за сялом. Фашысты проста звар’яцелі. Аднаго разу позна вечарам прыйшоў да нас солтыс. Сказаў, каб мы ўцякалі ў лес, бо немцы заўтра будуць вёску паліць. І мы пабеглі. Другія вяскоўцы таксама беглі, але не ўсе. Можа, не ўсіх папярэдзіў той солтыс, а, можа, хто не прыслухаўся да яго слоў, хто цяпер ведае. Раніцай немцы наехалі і спалілі вёску. З лесу было відаць вялізнае полымя, чорным дымам зацягнула ўсё неба. Тых, хто быў у хаце, не выпускалі. Людзі, якія не паспелі ўцячы, згарэлі зажыва ў сваіх дамах. 103 хаты з дымам пайшлі. Толькі тры ўцалелі.
Мы ў зямлянцы жылі ў лесе. Голадна было, дзеці малыя плакалі, есці хацелі, дадому прасіліся. А ісці ж няма куды, усё згарэла. І вось цуд адбыўся: да нас наша кароўка прыйшла. Сама. Ніхто не прыганяў. Як яна знайшла нас у лесе, невядома, але менавіта тая кароўка нас ад голаду ўратавала. Мама даіла і ўсіх дзяцей, якія з намі ў лесе былі, малаком паіла.
Потым людзі вырашылі вярнуцца на папялішчы. На ўсю вёску адзін дзед Даніла з намі застаўся. Ён разбіраў печы, якія засталіся на месцы згарэлых дамоў, дапамагаў будаваць зямлянкі. У нашай жылі трое дзяцей і дзевяць дарослых. Голадна было вельмі. Увесь час пачуццё голаду. Нават калі з’ясі якую бульбіну падгніўшую, праз хвіліну зноў голад сціскае проста абцугамі. А мала таго, пачалі людзі хварэць тыфам, дзеці – скарлацінай. Я падхапіла адразу дзве хваробы. Ніхто не думаў, што выжыву. Беспрытомнай ляжала, нада мной жанчыны ўжо свечкі палілі і маліліся. Але мама нейкім цудам дабыла лякарства, і я выжыла. Занава вучылася хадзіць. Не спыніўся тады мой гадзіннік жыцця, відаць, для чагосьці патрэбна была на гэтым свеце.
…Памятаю, як мама атрымала пахаванку. Як яна галасіла! Божачка, хіба такое забудзеш?! І я плакала, не магла паверыць, што нашага таты больш няма на свеце.
Калі немцы адступалі, таксама страшэнныя баі былі. Людзі зноў у лесе хаваліся. Дык, паверыце, дрэвы трэсліся ад выбухаў, ад страляніны. Танкі ішлі – зямля гудзела. Шмат тады палягло і нашых, і фашыстаў. Жанчыны з вёскі закопвалі іх, бо баяліся, каб зноў тыф не пачаўся ці другая якая зараза не прычапілася да людзей. Лета ж, смрод стаяў страшны ад пакойнікаў.
Раслі дамы на папялішчах
У 1946-м у мяне з’явіўся айчым. Стала трошкі лягчэй жыць. Ён быў вельмі добрым, любіў і шкадаваў мяне, як родную дачушку. Часам родныя бацькі так не адносіліся да сваіх дзяцей, як ён да мяне. Айчыма назначылі старшынёй калгаса. Людзі ў сяле паважалі яго.
На месцы папялішчаў выраслі новыя дамы. Жыццё прадаўжалася. Мама нарадзіла яшчэ пяцёра дзяцей. Я ў іх галоўнай нянькай была. Але мяне не засмучала гэта. Я вельмі любіла малых, і яны мяне. Можа таму мне і захацелася вывучыцца на настаўніцу і вучыць менавіта маленькіх?..
Яна не губляе надзею
Пасля сямі класаў Ніна паступіла ў Гомельскае педагагічнае вучылішча. На размеркаванні будучы педагог папрасілася ў Гродзенскую вобласць. Чаму? Бо бацькавы сляды згубіліся недзе ў нашых краях.
Сусед неяк сказаў маці, што сядзеў разам з ім у ваўкавыскім лагеры для ваеннапалонных. Распавядаў, што іх ганялі ў пушчу нарыхтоўваць лес і некаторыя палонныя змаглі ўцячы. Магчыма, і Нінін бацька.
Пазней Ніна даведалася, што сярод партызанаў быў Іван Баброў. І вельмі спадзявалася, што гэта ён, яе бацька. Але на гэтым весткі і прапалі. Так па сёння не ведае Ніна Іванаўна, дзе знайшоў свой апошні прытулак яе самы родны чалавек, але усё ж не губляе надзеі. Ёй вельмі хочацца хоць што-небудзь даведацца пра яго лёс.
У акружэнні дзяцей
З дыпломам у руках малады педагог Ніна Баброва прыехала ў наш раён і ўладкавалася ў Гарнастаевіцкую школу настаўніцай пачатковых класаў. Кожны дзень ішла на працу з задавальненнем, любіла дзяцей, а тыя плацілі ёй шчырай узаемнасцю.
У хуткім часе сустрэла свайго суджанага – Мікалая Бандысіка, вяселле згулялі ў 1957-м. Нарадзіліся одно за другім трое дзетак: Сяргей, Іван і Галіна. Яны даўно выраслі, звілі свае гнёзды, нарадзілі сваіх дзцей. У бабулі Ніны ўнук і чатыры ўнучкі, тры праўнукі і адна праўнучка. Усе яны частыя госці ў Гарнастаевічах, дзе чакае любая матуля, бабуля. Унукі, пакуль былі малыя, дык усё лета, усё канікулы бавілі ў вёсцы. Зараз прыязджаюць па выхадных і ў водпуск. А дзеда Міколы няма на свеце ўжо 35 гадоў. На жаль, не паспеў пацешыцца ўнукамі, праўнукамі.
Ніна Іванаўна больш за сорак гадоў адпрацавала ў школе, была і застаецца ў вёсцы паважаным чалавекам, добразычлівай вяскоўкай, добрай гаспадыняй.
Вось толькі хваробы з кожным годам усё больш далягаюць, сон па начах не ідзе. Калі і засне на гадзінку-другую, зноў прыходзіць вайна. Грахочуць матацыклы і полымя ўстае над роднай вёскай да неба.
І чым больш гадоў намотвае клубок жыцця, тым часцей прыходзяць такія сны. Вайна не адпускае ад сябе бабулю Ніну і маленькую дзяўчынку Ніначку з тонкімі коскамі.
Ядвіга КОБРЫНЕЦ
Фота аўтара
15.09.2025
Новости района
25 сентября - Единый день безопасности пройдет на Гродненщине!
15.09.2025
Новости района
«Я ўсё жыццё шукаю тату». Кранальная гісторыя Ніны Бандысік
15.09.2025
Новости района
Кожны куточак вабіць хараством. Гісторыя сям'і Крыцкіх, якая ўжо 55 гадоў жыве ў бацькоўскай хаце
